Ο Δημώναξ καταγόταν από την Κύπρο κι ήταν ένας κυνικός φιλόσοφος που έζησε στην Αθήνα κατά τον 2ο π. Χ. αιώνα. Τον ρώτησε κάποτε ένας περαστικός ποια είναι κατά τη γνώμη του η έννοια της ευτυχίας. Κι ο Δημώναξ απάντησε πως μόνον ο ελεύθερος είναι ευτυχισμένος. Κι ο περαστικός πρόσθεσε, πως ελεύθεροι είναι πολλοί. Κι ο Δημώναξ απάντησε:" θεωρώ ελεύθερο, όστις ούτε ελπίζει τι, ούτε φοβείται τι"...
Ο λόγος γι΄αυτήν την ανάρτησή μου, δεν είναι μόνον ένας, αλλά πολλοί. Θα αρκεστώ μόνον στην αφορμή για διάδοση του ελληνικού λόγου και της ελληνικής σκέψης, στους φίλους μου αναγνώστες.
Ο Δημώναξ λοιπόν, φιλοσοφεί και αφήνει μια ιερή παρακαταθήκη, για την έννοια της ευτυχίας σε σχέση με την ελευθερία.
Έχουν γραφτεί πλήθος κειμένων και φιλοσοφικών μελετών και ο κάθε ενδιαφερόμενος για γνώση, μπορεί να διδαχτεί μέσα από αυτά τα συγγράμματα. Ο Δημώναξ δεν άφησε γραπτά κείμενα. Μαθαίνουμε γι αυτόν, μέσα από τον Λουκιανό, ο οποίος διέσωσε το εξής: "Mόνον εὐδαίμονα ἔφη τὸν ἐλεύθερον, ἐκεῖνον νομίζω τὸν μήτε ἐλπίζοντά τι μήτε δεδιότα" ("Ο αληθινά ευτυχισμένος είναι ο ελεύθερος. Μιλώ για εκείνον που μήτε ελπίζει μήτε φοβάται τίποτα").
Στην πορεία των χρόνων, βρίσκουμε την ίδια ρήση, στις σκέψεις του Νίκου Καζαντζάκη, ο οποίος στην αναζήτηση νοημάτων για τη δική του ζωή, γράφει την δική του "Ασκητική" και μάλιστα άφησε εντολή ως τελευταία του επιθυμία, να γραφτεί πάνω από τον τάφο του το γνωστό: "Δεν ελπίζω τίποτα, δεν πιστεύω τίποτα, είμαι ελεύθερος".
Ο Δημώναξ καταγόταν από πλούσια κι επιφανή οικογένεια της Κύπρου, την οποία λέγεται πως εγκατέλειψε, για ν΄ασχοληθεί με τη δική του αναζήτηση. Επιθυμούσε τη γνώση και τη σοφία κι έγινε φιλόσοφος, μέσα από σπουδές του στην αρχαία Αθήνα στη σχολή του Αγαθοβούλου, του Τιμοκράτη, του Δημητρίου και του Επίκτητου. Δηλαδή, μιλάμε για έναν νέο, ο οποίος ερχόμενος στην αρχαία Αθήνα, τόσο πολύ την αγάπησε και τόσο πολύ πλημμύρισε η ψυχή και ο νους του από όλα όσα έζησε, γνώρισε και όσα γίνονταν εκείνη την εποχή, ώστε δεν επέστρεψε ποτέ πάλι, πίσω στην α΄ πατρίδα του, την Κύπρο.
Ο Δημώναξ, γράφουν, πως υπήρξε ευθύς άνθρωπος και ήταν αγνός στους τρόπους του και στις συνήθειές του και υπήρξε υπόδειγμα χαρακτήρος για μίμηση. Οι φιλοσοφικές του αρχές, του έδωσαν όλα εκείνα τα εφόδια, ώστε να μπορεί να υπάρξει αυτάρκης. Γνωρίζοντας όλες τις φιλοσοφικές απόψεις εκείνης της εποχής, δίχως να έχει έπαρση για τη δική του ύπαρξη και με απλό ντύσιμο, συναναστρεφόταν τους πάντες. Κράτησε απόσταση από τους τρόπους λατρείας των Αθηναίων και τον κατηγόρησαν πως ενώ βρισκόταν κάτω από τη σκιά της Θεάς Αθηνάς, ουδέποτε την τίμησε με προσφορά θυσίας σε αυτήν. Κι ο Δημώναξ απάντησε:"Μη απορείτε ω Άνδρες Αθηναίοι, εάν δεν της προσέφερα θυσία έως τώρα, διότι δεν έχει ανάγκην από τας θυσίας μου". Τον κατηγορούσαν συνεχώς και για την αποχή του από τα Μυστήρια και την άρνησή του να μυηθεί σε αυτά κι ο Δημώναξ, είπε πως δεν ήθελε να μυηθεί σε αυτά και σκεπτόμενος απάντησε: "Αν μεν εις τα μυστήρια εγίνοντο πράξεις κακαί, δεν θα ηδύνατο να τας αποσιωπήση εις τους αμύητους, αλλά θα τους απέτρεπε από αυτά. Εάν δεν ήσαν καλά, θα τ΄αποκάλυπτε σε όλους για λόγους φιλανθρωπίας". Μετά από αυτήν την απάντησή του, ενώ είχαν ετοιμαστεί να τον λιθοβολήσουν, σταμάτησαν αμέσως και έτυχε της άμεσης συμπαθείας τους.
Ο Δημώναξ θεωρείται Κυνικός Φιλόσοφος και δεν συμμετείχε στα Μυστήρια εκείνης της εποχής. Ο Κυνισμός ήταν μια τάση επανόδου στην ζωή κοντά στη φύση και άγγιζε τη φυσιοκρατία των Στωικών Φιλοσόφων. Οι Κυνικοί (τους μιμήθηκαν οι μοναχοί αργότερα) Φιλόσοφοι περιόριζαν στο ελάχιστο τις ανάγκες τους κάνοντας τους εαυτούς τους αυτάρκεις κι ανεξάρτητους από τα υλικά αγαθά. Ασκούσαν την ύπαρξή τους έτσι ώστε να υπομένει στερήσεις, κάθε πόνο και θεωρούσαν τις ηδονές μέγιστο κακό. Καταπολεμούσαν τις ηδονές με άσκηση υπομονής και τις δάμαζαν, ώστε να περιορίζονται κι είχαν ως μέγιστη αρετή την εγκράτεια, την απάθεια και την καρτερία. Ο Δημώναξ ήταν αυτής της άποψης και σύχναζε στην αριστερή όχθη του Ιλισού ποταμού, όπου υπήρχε η Κυνική Σχολή του Αντισθένη (445-350 π. Χ.). Ο Αντισθένης ήταν μαθητής του Σωκράτη και είχε ιδρύσει αυτήν τη σχολή στην περιοχή Κυνόσαργες (έξω από τα τείχη της Αθήνας, νότια του Ναού του Ολυμπίου Διός). Σε αυτήν τη Σχολή μπορούσαν να εισέλθουν για να γυμναστούν, όσοι δεν ήταν γνήσιοι στην καταγωγή τους πολίτες Αθηναίοι. Έτσι λοιπόν, κι ο Δημώναξ ο Κύπριος, επειδή δεν ήταν γνήσιος πολίτης Αθηναίος, σύχναζε εκεί.
Αγάπησε την Αθήνα, έζησε σε αυτήν ως το θάνατό του κι ήταν γνωστός για το πρωτότυπο χιούμορ που διέθετε. Κατόρθωσε να είναι αυτάρκης, ν΄απαλλαγεί από το φόβο και είχε γαλήνη στην ψυχή του. Τον θεωρούσαν ανώτερο από τους άλλους Κυνικούς Φιλοσόφους γιατί διέθετε μόρφωση και δεν συμμετείχε σε ακραίες πράξεις όπως οι άλλοι Κυνικοί της εποχής του. Θαύμαζε τον Σωκράτη και τον Αρίστιππο αλλά και τον Διογένη για την απλή του ενδυμασία.
Μαθαίνουμε για τον Δημώνακτο από τον σπουδαίο Λουκιανό Σαμοσατεύ (120-195 μ.Χ.), που καταγόταν από την Κομμαγηνή του Άνω Ευφράτη της Συρίας κι έζησε κι αυτός στην Αθήνα, όπου διέσωσε πολλά από τα αποφθέγματα του Δημώνακτου στο έργο του "Δημώνακτος βίος".
Μαθαίνουμε λοιπόν, για την τολμηρή παρέμβαση του Κυπρίου Δημώνακτα, που αντιστάθηκε με μένος στην απόφαση των Αθηναίων της εποχής του, ώστε να μη διοργανωθούν θεάματα με αγώνες μονομάχων. Γιατί αν διοργάνωναν κάτι τέτοιο, θα έπρεπε να γκρεμίσουν πρώτα το βωμό του Θεού Ελέους.
Ο Θεός Έλεος ήταν η ύψιστη μορφή Δικαίου και τον λάτρευαν με αναίμακτες θυσίες στην αρχαία Αθήνα, οι αρχαίοι Έλληνες. Η παρέμβασή του ήταν να μη γίνουν οι αγώνες μονομαχίας στην αρχαία Αθήνα, γιατί η πράξη τους αυτή θ΄αποτελούσε μεγάλη προσβολή στο Θεό της Δικαιοσύνης!!!
Ο Δημώναξ έζησε ως τα 100 ευτυχισμένος κι ελεύθερος κι όταν αισθάνθηκε αδύναμος από τα βαθιά του γηρατειά, αρνήθηκε να λάβει τροφή κι εκούσια, δηλαδή με τη θέλησή του κοιμήθηκε. Οι Αθηναίοι τιμώντας την φιλοσοφική του παρουσία στην πόλη τους, τον έθαψαν με δημόσια δαπάνη και τιμές!!!
*Η Νότα Κυμοθόη είναι Λογοτέχνης και Ζωγράφος