"ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΙΩΝΙΑ ΕΙΡΗΝΗ" του IMMANUEL KANTΓράφει η Νότα Κυμοθόη
Η ζέστη έχει περιορίσει τις εξόδους και το διάβασμα είναι αγαπημένη μου ασχολία. Σε ένα ράφι της βιβλιοθήκης μου βρήκα αυτό το μικρό βιβλιαράκι, έκδοσης 1992 και μου κράτησε συντροφιά όλη σχεδόν την ημέρα. Καυτή ημέρα και με καυτά γεγονότα, με όσα παγκόσμια συμβαίνουν. Οι δημοσιογράφοι έχουν πιάσει δουλειά, αλλά είναι θλιβερό να εθίζουν την ανθρωπότητα στη βία των πολέμων, στα εγκλήματα και στις αθλιότητες βάναυσων γεγονότων. Οι ηγέτες των εμπόλεμων χωρών δεν κατανοώ γιατί έχουν οδηγήσει τους λαούς τους σε αυτήν την εξόντωση. Μήπως είναι καιρός να σκεφτούν πως η Ειρήνη είναι αναγκαία;
Η ειρήνη αποτελεί αντικειμενική αναγκαιότητα κι έλλογο καθήκον. Δεν την εγγυώνται ούτε οι "καλοπροαίρετοι" και κραταιοί προστάτες των λαών, ούτε η "αγαθή" ανθρώπινη φύση, ούτε η λογική της ιστορίας.
Το διπολικό αντικείμενο της παρούσας μικρής πραγματείας, η πολυπόθητη Αιώνια ΕΙΡΗΝΗ και ο επάρατος πόλεμος, βρίσκεται διαρκώς σε ημερήσια διάταξη. Η επικαιρότητά της, ανεξάρτητα από τα εναύσματα της ιστορικής συγκυρίας και τα θεσμικά δεδομένα της εποχής, είναι αγκυρωμένη στη συνολική φιλοσοφία του Εμμανουέλ Κάντ και δυστυχώς στη συνεχιζόμενη ανικανότητα του "δήθεν" πολιτισμού μας, να παλέψει με ηθικό σθένος για να αποκτήσει το ύψιστο αυτό αγαθό, την ΕΙΡΗΝΗ, που πράγματι αποτελεί το μοναδικό στέρεο και ισχυρό θεμέλιο για όλη την ανθρωπότητα.
Το πολύτιμο μικρό αυτό βιβλίο για την ΕΙΡΗΝΗ, γράφτηκε το 1795, όπου συνταρακτικά γεγονότα ταρακουνούσαν τότε την Ευρώπη. Αλλά δίνει να κατανοήσει ο κάθε αναγνώστης της εποχής μας, που ίσως να είναι απληροφόρητος για εκείνη την εποχή, την μεγαλοσύνη του πνεύματος αυτού του σπουδαίου φιλοσόφου και σταλάζει στη γνώση του, την απεραντοσύνη της σκέψης του. Στις θεματικές λεπτομέρειες και εθνογραφικές του παρατηρήσεις, ο Κάντ αφήνει να πέσουν ακτίνες λαμπερού φωτός, με τον πνευματικό-φιλοσοφικό του Λόγο. Ένας Λόγος συμπαντικός όπως ήταν και το πνεύμα του. Καθρεφτίζει τους φαύλους μηχανισμούς κυριαρχίας των πολιτικών δεσποτών της εποχής εκείνης, που έρχονται να ταυτιστούν με γεγονότα της εποχής μας. Εκείνος ο προαιώνιος και παγερός μακιαβελισμός τους, που σαγηνεύει τα θύματά του με ανίερους τρόπους και ταυτόχρονα ξεσκεπάζονται για να φανούν οι λελογισμένες κρίσεις και προτάσεις. Ένας καθρέφτης που φωτίζει την κάθε μια πλευρά όλων των κρίσεων για να κατανοήσει ο αναγνώστης την ανίερη κατάσταση. Και πως να ονομάσει αυτό όλο το χάος του πολέμου; Πως να το κατανοήσει ο νους του ανθρώπου; Δημιουργεί ο νους γέφυρες κι ενώνει τις αντινομίες των μερών με τρόπο που να μη χάσκει κανένα μέρος, έτσι ώστε να γίνει το χάος της καταστροφής κόσμος πολιτισμένος.
ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΙΩΝΙΑ ΕΙΡΗΝΗ αγωνίζεται και σήμερα ο κόσμος στις εμπόλεμες περιοχές. Κι ας σκεφτούμε πως από την αρχαιοελληνική διανόηση και φιλοσοφική σκέψη έως και στις ημέρες μας, η πολυπόθητη ΕΙΡΗΝΗ, αποτελεί μια έννοια που μεταβάλλεται μεν ανάλογα τις εποχές και τις ιδεολογίες των μερών μεταξύ των οποίων συνάπτεται, όμως είναι αναγκαία. Ο Κάντ επισημαίνει πως η ΑΙΩΝΙΑ ΕΙΡΗΝΗ, όταν υπάρχει ασυμφωνία πολιτικής και ηθικής, δεν επιτυγχάνεται. Δηλαδή μας λέει πως όταν υπάρχουν "σκοπιμότητες" και "ζωώδης ροπή ανθρώπου για κυριαρχία" οι πράξεις δεν υπαγορεύονται από καθαρή βούληση, αλλά από ανήθικη σκοπιμότητα και η ΑΙΩΝΙΑ ΕΙΡΗΝΗ δεν επιτυγχάνεται.
O Immanuel Kant γεννήθηκε το 1724 στο Καίνιγκσμπεργκ της Πρωσίας (από το 1946 Καλίνινγκραντ της Ρωσίας). Σπούδασε φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο του Καίνιγκσμπεργκ, αλλά διέκοψε τις σπουδές του μετά το θάνατο του πατέρα του και εργάστηκε ως ιδιωτικός παιδαγωγός στην ευρύτερη περιοχή της πόλης, από την οποία σπανίως απομακρύνθηκε. Παράλληλα επιδόθηκε σ’ ένα πλούσιο συγγραφικό έργο, που τον κατέστησε κεντρική φυσιογνωμία της παγκόσμιας νεωτερικής φιλοσοφίας. Πέθανε το 1804.
Έργα του είναι:
Gedanken von der wahren Schätzung der lebendigen Kräfte (1746), Allgemeine Naturgeschichte und Theorie des Himmels (1755), Neue Anmerkungen zur Erläuterung der Theorie der Winde (1756), Neuer Lehrbegriff der Bewegung und Ruhe und der damit verknüpften Folgerungen in den ersten Gründen der Naturwissenschaft (1758), Versuch einiger Betrachtungen über den Optimismus (1759), Die falsche Spitzfindigkeit der vier syllogistischen Figuren (1762), Der einzig mögliche Beweisgrund zu einer Demonstration des Daseins Gottes (1763), Beobachtungen über das Gefühl des Schönen und Erhabenen (1764), Untersuchung über die Deutlichkeit der Grundsätze der natürlichen Theologie und der Moral (1764), Träume eines Geistersehers, erläutert durch Träume der Metaphysik (1766), Von dem ersten Grunde des Unterschiedes der Gegenden im Raume (1768), De mundi sensibilis atque intelligibilis forma et principiis (1770), Über die verschiedenen Racen der Menschen (1775), Aufsätze, das Philanthropin betreffend (1776-1777), Kritik der reinen Vernunft, 1 (1781), Nachricht an Ärzte (1782), Prolegomena zu einer jeden künftigen Metaphysik, die als Wissenschaft wird auftreten können (1783), Idee zu einer allgemeinen Geschichte in weltbürgerlicher Absicht (1784), Beantwortung der Frage: Was ist Aufklärung (1784), Bestimmung des Begriffs der Menschenrace (1785), Grundlegung zur Metaphysik der Sitten (1785), Metaphysische Anfangsgründe der Naturwissenschaft (1786), Mutmaßlicher Anfang der Menschengeschichte (1786), Was heißt. Sich im Denken orientieren? (1786), Kritik der reinen Vernunft, 2 (1787), Über den Gebrauch teleologischer Prinzipien in der Philosophie (1788), Kritik der praktischen Vernunft (1788), Kritik der Urteilskraft (1790), Über das Mißlingen aller philosophischen Versuche in der Theodicee (1791), Die Religion innerhalb der Grenzen der bloßen Vernunft (1793), Über den Gemeinspruch: Das mag in der Theorie richtig sein, taugt aber nicht für die Praxis (1793), Das Ende aller Dinge (1794), Zum ewigen Frieden. Ein philosophischer Entwurf (1795), Von einem neuerdings erhobenem vornehmen Ton in der Philosophie (1796), Die Metaphysik der Sitten (1797), Über ein vermeintes Recht aus Menschenliebe zu lügen (1797), Der Streit der Fakultäten (1798), Über die Buchmacherei (1798), Anthropologie in pragmatischer Hinsicht (1798).
ΕΥΓΝΩΜΟΝΩ το σπουδαίο του πνεύμα, που έχει κρατήσει συντροφιά στην ύπαρξή μου αρκετά χρόνια μέσα από τα υπέροχα βιβλία του, βοηθώντας με να κατανοήσω τον κόσμο και να διδαχτώ από τις σκέψεις του.
Νότα Κυμοθόη
